Монгол хэлэнэй Халха-Буряад-Хальмаг тобшо толи бэшэг: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
1 мүр:
'''Монгол хэлэнэй Буряад-БуриадХалх-ХалимагХальмаг товч толь бичиг''' нь Монгол хэлний бүлгийн [[Монгол хэлхэлэн]]эй Монгол улс дахь Халх, ОХУ-д хэрэглэгдэж буй [[Буряад хэлэн|Буряад]], [[Хальмаг хэлэн|Хальмаг]] хэлүүдийнаялгуудын бичиглэлийн зэрэгцүүлэн харьцуулсан жагсаалт юм.
 
[[Монголшууд]] Төв Азийн харилцан ялгаатай орнуудад тархан суурьшиж, нэг бус олон тусгаар улс дотор багтан байгаа тул үсэг бичгийн систем буюу цагаан толгой зарим үг үсгээр ялгаатай дуудагдан, бичигдэх болсон учраас хоорондоо ойлголцохгүй байх явдал гаргахгүйн тулд түгээмэл хэрэглэгддэг үгсийг харьцуулан жишиж үзүүлэв. Энэ нь Монгол хэлээр хэлэлцэгсэд хил хязгаараар хязгаарлагдсан ч хоорондоо ойлголцох, үндэстэний хэл, соёлоо хадгалан хөгжүүлэхэд дэмжлэг болох зорилготой юм.
 
* Монгол улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй Халх Монгол кирилл бичгээр бичигдсэн үгсийг нэгдүгээр баганад,
* [[Ородой Холбооной Улас]] (ОХУ)-ын Бүгд найрамдах Буряад Улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй [[Буряад хэлэн|Буряад кирилл бичгээр]] бичигдсэн үгсийг хоёрдугаар баганад,
* ОХУ-ын Бүгд найрамдах Халимаг Улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй [[Хальмаг хэлэн|Хальмаг кирилл бичгбичгээр]]ээр бичигдсэн үгсийг гуравдугаар баганад,
* Эргэлзээтэй утгыг тайлахын тулд ОХУ-д албан ёсоор хэрэглэгддэг [[Ород хэлийгхэлэн]]ийг Ород кирилл бичигт хөрвүүлсэнийг тавдугаар баганад тус тус харууллаа.
 
== Түгээмэл хэрэглэгддэг хэлц хэллэгүүд ==
 
{|class="wikitable" style="font-size: 9085%"
!align="center" width="100"|Ангилал
!align="center" width="10080"|[[Монгол хэл|Монгол]]Ангилал
!align="center" width="10080"|[[БуряадМонгол хэлэн|БуряадХалх Монгол]]
!align="center" width="12080"|[[ХальмагБуриад хэлэн|ХальмагБуриад Монгол]]
!align="center" width="80"|[[Халимаг хэлэн|Халимаг Монгол]]
| align="center" width="10" rowspan="220" |
!align="center" width="9080"|[[Ород хэлэн|ОродОрос]]
|-
|align="center" rowspan=79|Эзэн биеийн асуух өгүүлбэрүүд
|align="center" |сайн байна уу!
|align="center" |сайн!, сайн байна!
|align="center" |здравствуйте!
|align="center" |здравствуй!
|-
|align="center" |сайн уу!
|align="center" |сайн!
|align="center" |менд!
|align="center" |привет!
|-
|align="center" |амар мэнд сайн сууж байна уу!
|align="center" |
|align="center" |
|align="center" |
|align="center" |здравствуйте!
|-
|align="center" |чамайг хэн гэдэг вэ?
Мүр 52 ⟶ 67 :
 
== Түгээмэл хэрэглэгддэг үгс ==
{|class="wikitable" style="font-size: 9085%"
!align="center" width="10070"|Ангилал
!align="center" width="10070"|[[Монгол хэлэн|Халх Монгол]]
!align="center" width="10070"|[[БуряадБуриад хэлэн|БуряадБуриад Монгол]]
!align="center" width="12070"|[[ХальмагХалимаг хэлэн|ХальмагХалимаг Монгол]]
| align="center" width="10" rowspan="220" |
!align="center" width="9070"|[[Ород хэлхэлэн|ОродОрос]]
|-
|align="center" rowspan=8|Биеийн төлөөний үг
Мүр 168 ⟶ 183 :
|align="center" |пять
|-
|align="center" rowspan=912|Хүн
|align="center" |хүн
|align="center" |хүн
Мүр 194 ⟶ 209 :
|align="center" |мужчина
|-
|align="center" |эм, эмэгтэй, хүүхэн, бүсгүй
|align="center" |эхэнэр, һамган
|align="center" |күүкд күн, эм, баавһа, гергн
Мүр 204 ⟶ 219 :
|align="center" |муж
|-
|align="center" |эхнэр, гэргий, авгай
|align="center" |һамган
|align="center" |гергн, баавһа
|align="center" |жена
|-
|align="center" |хүүхэд, үр, жаал
|align="center" |үхибүүн
|align="center" |күүкд, үрн, балчр, нилх,<br> исәлә, гоога, җааль, көкүл, кукн, көвүд, баһ
|align="center" |ребёнок
|-
|align="center" |хүү, хөвүүн
|align="center" |үхибүүн
|align="center" |көвүн
|align="center" |мальчик
|-
|align="center" |охин
|align="center" |
|align="center" |күүкн
|align="center" |девочка
|-
|align="center" |найз, нөхөр, анд
|align="center" |
|align="center" |иньг, үр
|align="center" |друг
|-
|align="center" rowspan=5|Өнгө
Мүр 240 ⟶ 270 :
|align="center" |чёрный
|-
|align="center" rowspan=37|Цаг хугацаа
|align="center" |шөнө
|align="center" |hүни
|align="center" |сө
|align="center" |ночь
|-
|align="center" |өглөө
|align="center" |
|align="center" |өрүн
|align="center" |утро
|-
|align="center" |өдөр
Мүр 250 ⟶ 285 :
|align="center" |өдр
|align="center" |день
|-
|align="center" |маргааш
|align="center" |
|align="center" |манһдур
|align="center" |завтра
|-
|align="center" |өчигдөр
|align="center" |
|align="center" |өцклдур
|align="center" |вчера
|-
|align="center" |долоо хоног
|align="center" |
|align="center" |долан хонг
|align="center" |неделя
|-
|align="center" |жил, он
Мүр 310 ⟶ 360 :
|align="center" |газар
|align="center" |һазр, шора
|align="center" |земля, почва
|-
|align="center" |үүл
Мүр 386 ⟶ 436 :
|c=mng| ой мод,ой, шугуй
|c=bua| ой
|c=xal| ө, ө-модн, ө шуhу модн
|c=ru| лес
|-
Мүр 681 ⟶ 731 :
|align="center" |хэр, яаж
|align="center" |хэр
|align="center" |яһҗ, яһад, әдл, мет, шиг, чиңгә
|align="center" |как
|-
|align="center" rowspan=4139|Үйл үг
|c=mng| уух, ундаалах
|c=bua| ууха
Мүр 712 ⟶ 762 :
|c=mng| амьсгалах
|c=bua| амилха, амисхалха
|c=xal| әмсхлх, әмсхлгдх, кииһән авх, киилх
|c=ru| дышать
|-
Мүр 737 ⟶ 787 :
|c=mng| бодох, сэтгэх, санах
|c=bua| бодохо, шэбшэхэ
|c=xal| ухалх, санх, тоолх, бодх, седклх
|c=ru| думать
|-
Мүр 770 ⟶ 820 :
|c=ru| убивать
|-
|c=mng| агнах, гөрөөлөх, ангуучлах
|c=mng| зодолдох
|c=bua| наншалдаха
|c=xal| ноолдх, зодлдах, бәрлдх, цүүглдх, нудрмлдх
|c=ru| драться
|-
|c=mng| агнах, гөрөөлөх
|c=bua| агнаха
|c=xal| аңнх, аңһучлх, гөрәлх, гөрәслх, гөрәчлх
|c=ru| охотиться
|-
Мүр 784 ⟶ 829 :
|c=xal| цокх, чичх, нудрмдх
|c=ru| ударить
|-
|c=mng| огтлох, хэрчих, тайрах, зүсэх
|c=bua| отолхо
|c=xal| керчх, тәәрх, утлх, оһтрлх, зүсх, таңнх,
|c=ru| резать
|-
|c=mng| хуваах
Мүр 926 ⟶ 966 :
|c=ru| с (чем-то)
|}
 
 
== Холбооһон ==