|
'''Монгол-БуряадБуриад-ХальмагХалимаг товч толь бичиг''' нь Монгол хэлний бүлгийн [[Монгол хэл]], ОХУ-д хэрэглэгдэж буй [[Буряад]], [[Хальмаг Тангача|Хальмаг]] хэлүүдийн зэрэгцүүлэн харьцуулсан жагсаалт юм.
[[МонголчуудМонголшууд]] Төв Азийн харилцан ялгаатай орнуудад тархан суурьшиж, нэг бус олон тусгаар улс дотор багтан байгаа тул үсэг бичгийн систем буюу цагаан толгой зарим үг үсгээр ялгаатай дуудагдан, бичигдэх болсон учраас хоорондоо ойлголцохгүй байх явдал гаргахгүйн тулд түгээмэл хэрэглэгддэг үгсийг харьцуулан жишиж үзүүлэв. Энэ нь Монгол хэлээр хэлэлцэгсэд хил хязгаараар хязгаарлагдсан ч хоорондоо ойлголцох, үндэстэний хэл, соёлоо хадгалан хөгжүүлэхэд дэмжлэг болох зорилготой юм.
Монгол улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй Монгол кирилл бичгээр бичигдсэн үгсийг нэгдүгээр баганад, [[Оросын Холбооны Улс]] (ОХУ)-ын Бүгд найрамдах Буриад Улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй [[Буряад хэлэн|Буриад кирилл бичгээр]] бичигдсэн үгсийг хоёрдугаар баганад, ОХУ-ын Бүгд найрамдах Халимаг Улсад албан ёсоор хэрэглэгдэж буй [[Хальмаг хэлэн|ХальмагХалимаг кирилл бичг]]ээр бичигдсэн үгсийг гуравдугаар баганад, ОХУ-д албан ёсоор хэрэглэгддэг Орос хэлийг Орос кирилл бичигт хөрвүүлсэнийг тавдугаар баганад тус тус харууллаа.
== Түгээмэл хэрэглэгддэг хэлц хэллэгүүд ==
{|class="wikitable" style="font-size: 90%"
!align="center" width="100"|Ангилал
!align="center" width="100"|[[Монгол хэл|Монгол]]
!align="center" width="100"|[[Буриад хэл|Буриад]]
!align="center" width="120"|[[Халимаг хэл|Халимаг]]
| align="center" width="10" rowspan="220" |
!align="center" width="90"|[[Орос хэл|Орос]]
|-
|align="center" rowspan=7|Эзэн биеийн асуух өгүүлбэрүүд
|align="center" |сайн байна уу!
|align="center" |сайн!, сайн байна!
|align="center" |
|align="center" |здравствуйте!
|-
|align="center" |чамайг хэн гэдэг вэ?
|align="center" |ши хэн гэжэ нэрэтэйбши?
|align="center" |
|align="center" |как тебя зовут?
|-
|align="center" |чиний нэр хэн бэ?
|align="center" |шинии нэрэ (нэрэшни) хэн бэ?
|align="center" |
|align="center" |Как твое имя?
|-
|align="center" |чи хэдэн настай вэ?
|align="center" |ши хэдытэйбши??
|align="center" |
|align="center" |как тебя зовут?
|-
|align="center" |чи хэдэн оных вэ?
|align="center" |ши хэды онойбши?
|align="center" |
|align="center" |ты откуда родом?
|-
|align="center" |чи хаанаахынх вэ?, чи хаанаас ирсэн юм бэ?
|align="center" |ши хаанахибши??
|align="center" |
|align="center" |ты откуда родом?
|-
|align="center" |чи хаана сурдаг вэ?
|align="center" |ши хаана һуранабши?
|align="center" |
|align="center" |ты откуда родом?
|-
|}
== Түгээмэл хэрэглэгддэг үгс ==
{|class="wikitable" style="font-size: 90%"
!align="center" width="100"|Ангилал
!align="center" width="100"|[[Монгол хэлэнхэл|Монгол]]
!align="center" width="100"|[[БуряадБуриад хэлэнхэл|БуряадБуриад]]
!align="center" width="120"|[[ХальмагХалимаг хэлэнхэл|ХальмагХалимаг]]
| align="center" width="10" rowspan="220" |
!align="center" width="90"|[[Орос хэлэнхэл|Орос]]
|-
|align="center" rowspan=8|Биеийн төлөөний үг
|align="center" |там
|-
|calign=mng|"center" |ойр, дөт, хажууд
|calign=bua|"center" |ойро
|calign=xal|"center" |өөр, дөт, шиидр, өөрхн, хаҗудк
|calign=ru|"center" |близкий
|-
|calign=mng|"center" |алс, холын
|calign=bua|"center" |холо, холын
|calign=xal|"center" |хол, холын, ууҗм, шилҗлһн
|calign=ru|"center" |далекий
|-
|align="center" rowspan=5|Тооны нэр
|calign=mng|"center" |нэг
|calign=bua|"center" |нэгэн
|calign=xal|"center" |негн
|calign=ru|"center" |один
|-
|calign=mng|"center" |хоёр
|calign=bua|"center" |хоёр
|calign=xal|"center" |хойр
|calign=ru|"center" |два
|-
|calign=mng|"center" |гурав, гурван
|calign=bua|"center" |гурбан
|calign=xal|"center" |һурвн
|calign=ru|"center" |три
|-
|calign=mng|"center" |дөрөв, дөрвөн
|calign=bua|"center" |дүрбэн
|calign=xal|"center" |дөрвн
|calign=ru|"center" |четыре
|-
|calign=mng|"center" |тав, таван
|calign=bua|"center" |табан
|calign=xal|"center" |тавн
|calign=ru|"center" |пять
|-
|align="center" rowspan=9|Хүн
|calign=mng|"center" |хүн
|calign=bua|"center" |хүн
|calign=xal|"center" |күн, күмн
|calign=ru|"center" |человек
|-
|calign=mng|"center" |нэр
|calign=bua|"center" |нэрэ
|calign=xal|"center" |нерн
|calign=ru|"center" |имя
|-
|calign=mng|"center" |аав, эцэг
|calign=bua|"center" |эсэгэ, аба
|calign=xal|"center" |эцк, бааҗа, дәәдә, аак
|calign=ru|"center" |отец
|-
| calign= mng|"center" |эх, ээж ▼| calign= bua|"center" |эхэ, эжы ▼| calign= xal|"center" |эк, аак ▼▲| calign= ru|"center" |мать
|-
|calign=mng|"center" |эр, эрэгтэй, залуу
|calign=bua|"center" |эрэ, эрэгтэй
|calign=xal|"center" |залу, эр
|calign=ru|"center" |мужчина
|-
|calign=mng|"center" |эм, эмэгтэй, бүсгүй
|calign=bua|"center" |эхэнэр, һамган
|calign=xal|"center" |күүкд күн, эм, баавһа, гергн
|calign=ru|"center" |женщина
|-
|calign=mng|"center" |нөхөр
|calign=bua|"center" |нүхэр, үбгэн
|calign=xal|"center" |нөкр, залу
|calign=ru|"center" |муж
|-
|calign=mng|"center" |эхнэр, гэргий
|calign=bua|"center" |һамган
|calign=xal|"center" |гергн, баавһа
|calign=ru|"center" |жена
|-
|calign=mng|"center" |хүүхэд, үр, жаал
|calign=bua|"center" |үхибүүн
|calign=xal|"center" |күүкд, үрн, балчр, нилх,<br> исәлә, гоога, җааль, көкүл,<br> кукн, көвүд, баһ
|calign=ru|"center" |ребёнок
|-
|align="center" rowspan=5|Өнгө
|calign=mng|"center" |улаан
|calign=bua|"center" |улаан
|calign=xal|"center" |улан
|calign=ru|"center" |красный
|-
|calign=mng|"center" |ногоон
|calign=bua|"center" |ногоон
|calign=xal|"center" |ноһан
|calign=ru|"center" |зелёный
|-
|calign=mng|"center" |шар
|calign=bua|"center" |шара
|calign=xal|"center" |шар
|calign=ru|"center" |жёлтый
|-
|calign=mng|"center" |цагаан
|calign=bua|"center" |сагаан
|calign=xal|"center" |цаһан
|calign=ru|"center" |белый
|-
|calign=mng|"center" |хар
|calign=bua|"center" |хара
|calign=xal|"center" |хар
|calign=ru|"center" |чёрный
|-
|align="center" rowspan=3|Цаг хугацаа
|calign=mng|"center" |шөнө
|calign=bua|"center" |hүни
|calign=xal|"center" |сө
|calign=ru|"center" |ночь
|-
|calign=mng|"center" |өдөр
|calign=bua|"center" |үдэр
|calign=xal|"center" |өдр
|calign=ru|"center" |день
|-
|calign=mng|"center" |жил, он
|calign=bua|"center" |жэл
|calign=xal|"center" |җил, өөн, ө, он
|calign=ru|"center" |год
|-
|align="center" rowspan=18|Хүрээлэн буй орчин
|align="center" |нар, наран
|calign=mng"center" | нар, наран
| calign= xal|"center" |нарн, адьян ▼|c=bua| наран
▲| calign= ru|"center" |солнце
|-
|calign=mng|"center" |сар, саран
|calign=bua|"center" |һара
|calign=xal|"center" |сар
|calign=ru|"center" |луна
|-
|calign=mng|"center" |од, одон
|calign=bua|"center" |одон
|calign=xal|"center" |одн
|calign=ru|"center" |звезда
|-
|calign=mng|"center" |ус, усан
|calign=bua|"center" |уhан
|calign=xal|"center" |усн
|calign=ru|"center" |вода
|-
|calign=mng|"center" |гол, мөрөн
|calign=bua|"center" |гол, мүрэн
|calign=xal|"center" |һол, мөрн һол
|calign=ru|"center" |река
|-
|calign=mng|"center" |нуур
|calign=bua|"center" |нуур
|calign=xal|"center" |нур
|calign=ru|"center" |озеро
|-
|calign=mng|"center" |тэнгис
|calign=bua|"center" |далай
|calign=xal|"center" |тенгс
|calign=ru|"center" |море
|-
|calign=mng|"center" |давс
|calign=bua|"center" |дабһан
|calign=xal|"center" |давсн
|calign=ru|"center" |соль
|-
|calign=mng|"center" |чулуу
|calign=bua|"center" |шулуун
|calign=xal|"center" |чолун
|calign=ru|"center" |камень
|-
|calign=mng|"center" |элс
|calign=bua|"center" |элһэн
|calign=xal|"center" |элсн, шора
|calign=ru|"center" |песок
|-
|calign=mng|"center" |газар, шороо
|calign=bua|"center" |газар
|calign=xal|"center" |һазр, шора
|calign=ru|"center" |почва
|-
|calign=mng|"center" |үүл
|calign=bua|"center" |үүлэн
|calign=xal|"center" |үүлн, бахрагсн
|calign=ru|"center" |облако
|-
|calign=mng|"center" |тэнгэр, огторгуй
|calign=bua|"center" |тэнгэри
|calign=xal|"center" |теңгр, оһтрһу
|calign=ru|"center" |небо
|-
|calign=mng"center" | салхи, салхин
|calign=bua|"center" |hалхин
|calign=xal|"center" |салькн
|calign=ru|"center" |ветер
|-
|calign=mng|"center" |цас
|calign=bua|"center" |саhан
|calign=xal|"center" |цасн, архайг
|calign=ru|"center" |снег
|-
|calign=mng|"center" |мөс
|calign=bua|"center" |мүльhэн
|calign=xal|"center" |мөсн
|calign=ru|"center" |лёд
|-
|calign=mng|"center" |гал
|calign=bua|"center" |гал
|calign=xal|"center" |һал
|calign=ru|"center" |огонь
|-
|calign=mng|"center" |уул, хад
|calign=bua|"center" |хада, уула
|calign=xal|"center" |уул, хад
|calign=ru|"center" |гора
|-
|align="center" rowspan=6|Амьтан
|c=ru| с (чем-то)
|}
==Гадаад холбоос==
[http://buryadxelen.com/articles/?article=73 Буряадхэлэн.ком сайтын мэдээлэл]
[[CategoryАнгилал:Хэл судлал]]
[[CategoryАнгилал:Монгол бичиг үсэг]]
[[CategoryАнгилал:Монгол хэлний бүлэг]]
| 