Баку
Баку (азербайджан: Bakı), Азербайджанай ниислэл хото (1920 онһоо хойшо). Түмэр замай уулзабари, зүүн эрьеын (Туркменбаши, Бекдашем, Актау) боомтотой хэлхеэ холбоотой Каспиин тэнгистэхи байрладаг уһанай боомто мүн. 1 217,3 мянган ажаһуугшадтай (2014, хотын захатай тоолобол 2 673 мянган ажаһуугшадтай). Үйлэдбэрилгэ: газарай тоһо болон байгаалиин хии олзобори, газар тоһо болбосоруулха, газарай тоһоной химиин, химиин, машина бүтээлгын (газарай тоһон болбосоруулха тоног түхеэрэмжын үйлдэбэри, хэрэгсэлэй бүтээлгэ, сахилгаан техникэ болон радиоэлектроникэ, уһан онгосо заһабари гэхэ мэтэ), барилгын материалай, хүнгэн, хүнэһэнэй үйлдэбэрилгэ. Метрополитентэй (1967 онһоо хойшо). Азербайджанай Эрдэм Ухаанай Академи, 11 дээдэ һургуулитай (энэ тоодо 3 ехэ һургуули), 7 театртай. 30 оршом музейтэй (энэ тоодо уралигай музей, Азербайджанай хибэсэй музей, арадай гар уралигай музей). V зуун жэлһээ хойшо мэдэгдэжэ байгаад, 1747 онһоо хойшо Бакугай ханлигай ниислэл хото болоһон, 1806 онһоо хойшо Оросой эзэнтэ гүрэнэй харьяанда ороо. Бакугай эртын хэһэг хадаа «бэхилэлтэ» гү, али Ичеришехер (Гүрэнэй түүхын болон уран барилгын дархан газар). Ширваншахуудай ордон, Сынык-Калай минарет (XI зуун жэл), Охиной самхаг, «Баил шулуунууд» (XIII зуун жэл) гэхэ мэтэ.
| Баку хото | |||
|---|---|---|---|
|
|||
.svg) |
|||
| Улас орон |  Азербайджан |
||
| Уласай хото |  Баку |
||
| Дүүргэ (12) | 12 дүүргэтэй | ||
| Хүн зон | 2 181 мянган хүн (2014) | ||
| Нягтарал | 1015 хүн/км² | ||
| Сагай бүһэ | Азербайджанай саг (НЗНС+4) | ||
| Сахим газар | baku-ih.gov.az (азерб.) | ||
Түүхэ
ЗаһахаТус хотые VI зуунай үедэ байгуулагдаһан гэжэ үзэдэг. XII зуунда тухайн бүһэ нютагай ноёлхо хото Шамахи газар хүдэлэлгын ушарһаа эбдэрэн һүйрэхэдэ Ширваншах I Ашитан ниислэл хотоороо Бакуе һунгаба. Энэ ябадалынь тус хотые хурдан хүгжэхэ гол үндэһэ болоһон байна. Ширваншахын байгуулһан Бакугай эртын хэрэмтэ хотые 2000 ондо ЮНЕСКО дэлхэйн үбдэ багтааһан болон мүхэхэ аюултайда тоосоодо байна.
1501 ондо Сафавид шах I Измаил бүһэлэн абажа, эзэлхые оролдожо байһаншье бата бүхэ бүтүү хэрэмээр хүреэлэгдэһэн Баку хото найдабаритай эсэргүүсэжэ байгаа. 1540 Сафавид шахын арми дахин халдажа, эзэлэн абажа байгаа. 1604 ондо Баку хотын сайзые Иранай шах I Аббас усадхаба. 1723 оной зургадугаар һарын 26-нда орос арми Бакуе бүһэлэн абажа ехэ буугаар буудахада арга али буужа үгөө.
