Америкын эрхэтэнэй дайн

Америкын эрхэтэнэй дайн (1861–1865), мүн эргэнэй дайн Америкын Нэгэдэһэн Уласта гараһан эрхэтэнэй дайн юм. Үмэнын богоолшолгые усадхаагүй 11 можо улас АНУ-һаа һалан тусгаарлажа Америкын Холбооной Улас байгуулһанаа зарлаба. Тэдэ Джефферсон Дэвисээр ударидуулан АНУ-ай холбооной засагай газарда эсэргүү ("Нэгэдэһэн Улас") тулалдаһан болоод холбооной засагай газарые бүхы сүлөөтэ можо уласууд болон хилын богоолшолго бүхы табан можо улас дэмжэжэ байба.

Америкын эрхэтэнэй дайн

Зүүн дээдэ: Роузкранс Теннессиин Стоунз голой байлдаанай үедэ; баруун дээдэ: Геттисбургта олзологдоһон Холбооной уласай сэрэгүүд; дооро: Арканзасай Форт Хиндмэнэй байлдаан
Жэл он 1861 оной 4-р һарын 12 - 1865 оной 4-р һарын 9 (һүүлшын байлдаан 1865 оной 5-р һарын 13-нда дүүргэһэн)
Байралал Голдуу АНУ-ай урда хэһэгээр
Үрэ дагабари Нэгэдэһэн Уласай илалта; Һэргээн босхолто; АНУ-да богоолшолго усадхаһан
Байлдагша таланууд
Нэгэдэһэн Улас
Америкын Холбооной Улас
Ударидагшад
Америкын Нэгэдэһэн Улас Авраам Линкольн
Америкын Нэгэдэһэн Улас Улисс Грант

Америкын Нэгэдэһэн Улас Уильям Шерман
Америкын Нэгэдэһэн Улас Уинфилд Скотт
Америкын Нэгэдэһэн Улас Джордж Макклелан
Америкын Нэгэдэһэн Улас Генри Халлек

Джефферсон Дэвис
Роберт Ли
Пьер Борегар
Джозеф Джонстон
Томас Джексон
Сэрэгэй хүсэн
2,200,000 1,064,000
Хохирол
110,000 хүн байлдаанда ами үригдэһэн
ниитэ 360,000 хүн ами үригдэһэн
275,200 хүн шархадаһан
93,000 хүн байлдаанда ами үригдэһэн
ниитэ 260,000 хүн ами үригдэһэн
137,000+ хүн шархадаһан

Түүхэ

Заһаха

1860 оной АНУ-ай Юрэнхылэгшын һунгуулида Авраам Линкольноор ударидуулһан Бүгэдэ Найрамдаха Нам богоолшолгые одоо байгаа можо уласуудһаа сааша дэлгэрүүлхэдэ эсэргүү һунгуулиин кампанитай ажалаа үрнүүлһэн. Энэ һунгуулида Бүгэдэ Найрамдаха Нам илаһанай дараа Линкольниие 1861 оной 3-р һарын 4-ндэ албаа хүлеэжэ абахаһаа үмэнэ Үмэнын 7 можо улас Нэгэдэһэн Уласһаа һалаһанаа тунхаглаба. Засагай эрхээ үгэжэ, абалсажа байгаа таланууд хоюулаа энэ һалан тусгаарлалтые Нэгдэһэн Уласта эсэргүү босоһон хэрэг гэжэ үзэбэ.

1861 оной 4-р һарын 12-нд Холбооной сэрэгэй хүсэн Үмэнэ Каролинын Форт Самтер дахи АНУ-ай сэрэгэй бааза руу добтолһоноор дайн эхилбэ. Энэнэй харюуда Линкольн можо улас бүриһөө һайн дурын арми бүридүүлхые уряалаа. Энэ уряалгын харинууд Үмэнын богоолшолго бүхы дүрбэн можо улас һалан тусгаарлаһанаа мэдэгдэбэ. Дайнай эхин үедэ Нэгэдэһэн уласай хүсэн хилын можо уласуудые хиналтадаа абажа, Нэгэдэһэн уласай хориглолтые байгуулха үедэ хоёр тала армяа бүридүүлбэ. 1862 оной 9-р һарада Линкольн богоолшолгоһоо сүлөөлхэ тунхаг гаргаһанаар Урдада богоолшолгые усадхахые дайнай зорилго болгоһон болоод Британишуудые оролсохоһоо түдгэлзэхэдэ хүргэһэн. Холбооной хүсэнэй командовалагша Роберт Ли зүүн зүгтэ байлдаанда илажа байһан болобошье 1863 ондо тэрэнэй хойто зүгтэ хэһэн дабшалта Геттисбургта нисаагдажа, баруун зүгтэ Нэгэдэһэн уласай хүсэн Виксбургын байлдаанаар Миссисипи мүрэниие эзэлэн абажа, Холбооной хүсэниие хоёр хэһэгтэ таһадаба. Удаан хугасаанай турша Нэгэдэһэн улас хүн хүсэн, материал хэрэгсэлээр үлүү хангагдажа байһанай ашаар 1864 ондо Улисс Грант Литэй хүсэнииень бараха байлдаан хэжэ байха үедэ, Нэгэдэһэн уласай генерал Уильям Шерман Джорджи можо уласай Атланта хотые эзэлжэ, далай хүрэтэр давшаба. 1865 оной 4-р һарын 9-нд Ли Аппоматтокс шүүхын байрада Грантда буужа үгэһэнөөр Холбооной хүсэнэй эсэргүүсэл нуран унаба.

Америкын эрхэтэнэй дайн АНУ-ай түүхэдэ хамагай ехэ шуһа урасгаһан дайн болоһон болоод ниитэ 620,000 сэрэг амяа алдажа, тодорхойгүй тооной энгын эрхэтэд алагдаһан юм. Дайнай үрэ дүндэ АНУ-да богоолшолгые усадхажа, Нэгэдэһэн уласые һэргээн байгуулжа, холбооной засагай газарай үүргые бэхэжүүлһэн. Америкын эрхэтэнэй дайнай ниигэм, улас түрэ, эдэй засаг, арһа үнгын асуудал АНУ-ай һэргээн босхолтын үеэ хэлбэрижүүлһэн болоод XXI зуундашье нүлөөлэлөө үзүүлһээр байна.

Мүн үзэхэ

Заһаха

Зүүлтэ

Заһаха
Тойм
  • Beringer, Richard E., Archer Jones, and Herman Hattaway, Why the South Lost the Civil War (1986) influential analysis of factors; The Elements of Confederate Defeat: Nationalism, War Aims, and Religion (1988), abridged version
  • Catton, Bruce, The Civil War, American Heritage, 1960, ISBN 0-8281-0305-4, illustrated narrative
  • Davis, William C. The Imperiled Union, 1861–1865 3v (1983)
  • Donald, David et al. The Civil War and Reconstruction (latest edition 2001); 700 page survey
  • Eicher, David J., The Longest Night: A Military History of the Civil War, (2001), ISBN 0-684-84944-5.
  • Fellman, Michael et al. This Terrible War: The Civil War and its Aftermath (2nd ed. 2007), 544 page survey
  • Foote, Shelby. The Civil War: A Narrative (3 volumes), (1974), ISBN 0-394-74913-8. Highly detailed military narrative covering all fronts
  • McPherson, James M. Battle Cry of Freedom: The Civil War Era (1988), 900 page survey of all aspects of the war; Pulitzer prize
  • James M. McPherson. Ordeal By Fire: The Civil War and Reconstruction (2nd ed 1992), textbook
  • Nevins, Allan. Ordeal of the Union, an 8-volume set (1947–1971). the most detailed political, economic and military narrative; by Pulitzer Prize winner
    • 1. Fruits of Manifest Destiny, 1847–1852; 2. A House Dividing, 1852–1857; 3. Douglas, Buchanan, and Party Chaos, 1857–1859; 4. Prologue to Civil War, 1859–1861; 5. The Improvised War, 1861–1862; 6. War Becomes Revolution, 1862–1863; 7. The Organized War, 1863–1864; 8. The Organized War to Victory, 1864–1865
  • Rhodes, James Ford. History of the Civil War, 1861–1865 (1918), Pulitzer Prize; a short version of his 5-volume history
  • Ward, Geoffrey C. The Civil War (1990), based on PBS series by Ken Burns; visual emphasis
  • Weigley, Russell Frank. A Great Civil War: A Military and Political History, 1861–1865 (2004); primarily military
Лавлах ном
  • Blair, Jayne E. The Essential Civil War: A Handbook to the Battles, Armies, Navies And Commanders (2006)
  • Carter, Alice E. and Richard Jensen. The Civil War on the Web: A Guide to the Very Best Sites- 2nd ed. (2003)
  • Current, Richard N., et al. eds. Encyclopedia of the Confederacy (1993) (4 Volume set; also 1 vol abridged version) (ISBN 0-13-275991-8)
  • Faust, Patricia L. (ed.) Historical Times Illustrated Encyclopedia of the Civil War (1986) (ISBN 0-06-181261-7) 2000 short entries
  • Esposito, Vincent J., West Point Atlas of American Wars online edition 1995
  • Heidler, David Stephen, ed. Encyclopedia of the American Civil War: A Political, Social, and Military History (2002), 1600 entries in 2700 pages in 5 vol or 1-vol editions
  • Resch, John P. et al., Americans at War: Society, Culture and the Homefront vol 2: 1816–1900 (2005)
  • Tulloch, Hugh. The Debate on the American Civil War Era (1999), historiography
  • Wagner, Margaret E. Gary W. Gallagher, and Paul Finkelman, eds. The Library of Congress Civil War Desk Reference (2002)
  • Woodworth, Steven E. ed. American Civil War: A Handbook of Literature and Research (1996) (ISBN 0-313-29019-9), 750 pages of historiography and bibliography online edition


Намтрууд
Цэргүүд
  • Berlin, Ira, et al, eds. Freedom's Soldiers: The Black Military Experience in the Civil War (1998)
  • Hess, Earl J. The Union Soldier in Battle: Enduring the Ordeal of Combat (1997)
  • McPherson, James. For Cause and Comrades: Why Men Fought in the Civil War (1998)
  • Wiley, Bell Irvin. The Life of Johnny Reb: The Common Soldier of the Confederacy (1962) (ISBN 0-8071-0475-2)
  • Wiley, Bell Irvin. Life of Billy Yank: The Common Soldier of the Union (1952) (ISBN 0-8071-0476-0)
Анхдагч эх сурвалж
  • Commager, Henry Steele (ed.). The Blue and the Gray. The Story of the Civil War as Told by Participants. (1950), excerpts from primary sources
  • Hesseltine, William B. ed.; The Tragic Conflict: The Civil War and Reconstruction (1962), excerpts from primary sources

Гадаада холбооһон

Заһаха